Cận thị học đường: Nguyên nhân, tác hại, cách phòng tránh

Cứ 10 học sinh Việt thì có tới 4 em bị cận thị học học đường! Tại sao đôi mắt con bạn đang yếu đi từng ngày mà bạn không hề hay biết?

MỤC LỤC › Thực trạng cận thị học đường tại Việt Nam: Hồi chuông báo động về sức khỏe thị lực thế hệ trẻ › Cận thị học đường: Tìm hiểu từ A – Z 1. Giải đáp: Cận thị học đường là gì? 2. Giải mã nguyên nhân cận thị học đường 3. Dấu hiệu nhận biết cận thị học đường 4. Tác hại của cận thị học đường › 7+ cách phòng tránh cận thị học đường 1. Tư thế ngồi chuẩn 2. Cho mắt nghỉ ngơi đầy đủ 3. Tham gia hoạt động ngoài trời 4. Ăn thực phẩm tốt cho mắt 5. Đeo kính đúng độ 6. Học tập và làm việc trong điều kiện ánh sáng tốt 7. Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử 8. Khám mắt định kỳ › Cảnh báo: Những lầm tưởng tai hại về cận thị học đường ít ai nhận ra

Thực trạng cận thị học đường tại Việt Nam: Hồi chuông báo động về sức khỏe thị lực thế hệ trẻ

Theo nghiên cứu năm 2019 về thực trạng cận thị của học sinh tại một số tỉnh ở Việt Nam, tỷ lệ cận thị chiếm đến 32,8%. Đáng chú ý, con số này tăng dần theo từng cấp học: tiểu học 21,6%, trung học cơ sở 34,5%, và trung học phổ thông lên tới 41,9%. Điều này cho thấy cận thị không chỉ ảnh hưởng đến học sinh cấp 3 mà còn len lỏi vào cả những năm đầu cấp 1. 

Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ cận thị ở thành phố cao hơn nhiều so với nông thôn (42,4% so với 22,9%), phản ánh lối sống và môi trường học tập đô thị đang tạo áp lực lớn lên đôi mắt trẻ.

Điều này cho thấy, cận thị học đường đã trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng báo động ở Việt Nam. Tỷ lệ trẻ em mắc tật khúc xạ này đang tăng lên một cách chóng mặt, đặc biệt ở các thành phố lớn, gây ra những hệ lụy lâu dài cho tương lai của thế hệ trẻ.

Cận thị học đường: Tìm hiểu từ A – Z

Tình trạng cận thị ở học sinh đang ngày càng trẻ hóa và phức tạp. Để phòng tránh hiệu quả, phụ huynh cần hiểu rõ bản chất của cận thị học đường, nguyên nhân, dấu hiệu cũng như những ảnh hưởng về lâu dài. Dưới đây là những thông tin toàn diện và chính xác giúp bạn có thể hiểu rõ hơn.

1. Giải đáp: Cận thị học đường là gì?

Hiểu một cách đơn giản, cận thị học đường là một dạng rối loạn khúc xạ ở mắt khiến trẻ nhìn rõ vật ở gần nhưng mờ nhòe khi nhìn xa. Tình trạng này thường xuất hiện trong độ tuổi từ 6 đến 18 giai đoạn trẻ đang đi học và phải học tập, đọc viết nhiều – vì thế được gọi là “cận thị học đường”.

2. Giải mã nguyên nhân cận thị học đường

Sự bùng nổ của cận thị học đường tại Việt Nam là hệ quả của sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và các yếu tố liên quan đến lối sống và môi trường học tập.

Do di truyền:

Theo nghiên cứu trên quy mô lớn của Hiệp hội Nghiên cứu về Tật khúc xạ và Cận thị (The Consortium for Refraction and Myopia – CREAM). Hiệp hội này quy tụ các nhà khoa học từ khắp Châu Âu, Châu Á, Úc và Hoa Kỳ.

Các nhà nghiên cứu đã xác định khoảng 24 gen liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển cận thị. Tỷ lệ di truyền cận thị từ bố mẹ sang con cái:

• Cả bố và mẹ đều bị cận thị nặng (>6.00 diop): Nguy cơ rất cao, tỷ lệ có thể lên đến gần 100%.
• Cả bố và mẹ đều bị cận thị: Con cái có nguy cơ cao bị cận thị từ 33% đến 60%.
• Chỉ một trong hai người bị cận thị: Tỷ lệ di truyền cho con cái là 23% đến 40%.
• Cả bố và mẹ đều không bị cận thị: Con cái vẫn có 6% đến 15% khả năng bị cận thị.

Do lối sống:

• Sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều: Việc sử dụng thiết bị điện tử như điện thoại thông minh, máy tính bảng, tivi trong thời gian dài có thể khiến mắt phải điều tiết liên tục, dẫn đến mỏi mắt và tăng nguy cơ cận thị.
• Ánh sáng không đủ khi học tập: Khi học tập trong điều kiện ánh sáng yếu, mắt phải làm việc nhiều hơn để nhìn rõ, điều này cũng khiến mắt mắc tật khúc xạ.
• Tư thế học tập không đúng: Ngồi học sai tư thế, cúi đầu quá gần sách vở có thể khiến mắt phải điều tiết nhiều hơn nên dễ bị cận.
• Ít hoạt động ngoài trời: Việc dành ít thời gian hoạt động ngoài trời có thể khiến trẻ có nguy cơ cận thị cao hơn.
• Dinh dưỡng thiếu hụt: Chế độ ăn thiếu các vitamin và khoáng chất quan trọng cho mắt như Vitamin A, E, C, canxi, kẽm, crom…

3. Dấu hiệu nhận biết cận thị học đường

Vì trẻ nhỏ thường không nhận ra hoặc không biết cách diễn tả vấn đề của mắt, việc phát hiện sớm các dấu hiệu cận thị học đường đóng vai trò vô cùng quan trọng. Các bậc phụ huynh nên chú ý quan sát những biểu hiện sau:

• Nhìn gần, nheo mắt: Trẻ thường xuyên cúi sát vào sách vở khi đọc, ngồi gần TV, hoặc nheo mắt, nghiêng đầu để nhìn rõ các vật ở xa như bảng, biển báo.
• Dụi mắt, chảy nước mắt: Thường xuyên dụi mắt dù không buồn ngủ, hay kêu mỏi mắt, nhức đầu sau khi học bài hoặc dùng máy tính.
• Sợ ánh sáng: Cảm thấy chói mắt, khó chịu khi ra ngoài trời nắng hoặc ở nơi có ánh sáng mạnh.
• Hành vi khác lạ: Sử dụng ngón tay để dò theo từng chữ khi đọc sách, không thích các hoạt động ngoài trời.

4. Tác hại của cận thị học đường

Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, cận thị học đường có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng, ảnh hưởng không chỉ đến việc học mà còn cả sức khỏe và tương lai của trẻ.

• Ảnh hưởng đến học tập và sinh hoạt: Thị lực kém khiến trẻ không thể tiếp thu bài giảng trọn vẹn, gây ra sự tự ti, ngại tham gia các hoạt động tập thể.
• Tăng độ nhanh: Cận thị học đường nếu không được kiểm soát tốt sẽ tăng độ nhanh chóng, đặc biệt ở lứa tuổi dậy thì. Độ cận càng cao, nguy cơ mắc các bệnh lý về mắt càng lớn.
• Nguy cơ bệnh lý võng mạc: Khi độ cận tăng cao (cận thị nặng từ −6 đi-ốp trở lên), trục nhãn cầu dài ra quá mức có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như thoái hóa võng mạc, rách võng mạc, thậm chí là bong võng mạc, có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.
• Hạn chế lựa chọn nghề nghiệp: Một số ngành đặc thù (phi công, quân đội, công an…) có yêu cầu khắt khe về thị lực.

7+ cách phòng tránh cận thị học đường

Phòng ngừa cận thị học đường không khó nếu phụ huynh và học sinh áp dụng đúng phương pháp. Dưới đây là những cách đơn giản nhưng hiệu quả, đã được khoa học chứng minh và các chuyên gia khuyến nghị.

1. Tư thế ngồi chuẩn

Đảm bảo khoảng cách từ mắt đến sách là 30–35 cm, lưng thẳng, hai chân chạm đất. Không nằm đọc hoặc viết. Bàn ghế cần phù hợp với chiều cao của trẻ để giữ tư thế thoải mái.

2. Cho mắt nghỉ ngơi đầy đủ

Theo quy tắc “20-20-20” được Hiệp hội Nhãn khoa Hoa Kỳ khuyến cáo: cứ sau 20 phút nhìn gần, hãy cho mắt nghỉ ngơi bằng cách nhìn vào một vật ở xa khoảng 20 feet (tương đương 6 mét) trong ít nhất 20 giây. Cách này giúp cơ mắt được thư giãn và giảm mỏi hiệu quả.

3. Tham gia hoạt động ngoài trời

Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí The Lancet (một trong những tạp chí y khoa hàng đầu thế giới), việc dành ít nhất 2 giờ mỗi ngày hoạt động ngoài trời có thể giúp giảm nguy cơ cận thị. Ánh sáng tự nhiên và việc nhìn xa liên tục khi chơi đùa giúp mắt được điều tiết linh hoạt và khỏe mạnh hơn.

4. Ăn thực phẩm tốt cho mắt

Một chế độ dinh dưỡng cân bằng, giàu các chất chống oxy hóa và vitamin là rất cần thiết. Hãy bổ sung các thực phẩm sau vào bữa ăn hàng ngày của trẻ:

• Vitamin A: Cà rốt, khoai lang, bí đỏ.
• Omega-3: Cá hồi, cá ngừ, các loại hạt.
• Vitamin C: Cam, quýt, ổi, dâu tây.
• Lutein & Zeaxanthin: Các loại rau lá xanh đậm như rau bina (cải bó xôi), cải xoăn.

5. Đeo kính đúng độ

Đeo kính sai độ hoặc không đeo kính khi đã có chỉ định của bác sĩ sẽ buộc mắt phải điều tiết nhiều hơn, khiến độ cận tăng nhanh hơn. Việc đo khám và lựa chọn kính cần được thực hiện tại các địa chỉ uy tín.

Tại Kính Hải Triều, chúng tôi áp dụng Quy trình đo mắt 15 bước cho trẻ em, đảm bảo xác định chính xác tật khúc xạ và tư vấn loại tròng kính phù hợp nhất với nhu cầu và lối sống của trẻ.

6. Học tập và làm việc trong điều kiện ánh sáng tốt

Ưu tiên sử dụng ánh sáng tự nhiên. Nếu dùng đèn, hãy đảm bảo ánh sáng đủ mạnh (theo tiêu chuẩn của Bộ Y Tế), phân bố đều và không chiếu trực tiếp vào mắt gây lóa.

7. Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử

Giới hạn thời gian dùng điện thoại, máy tính bảng, tivi. Với trẻ nhỏ, không nên cho dùng thiết bị trước 2 tuổi. Ba mẹ có thể thỏa thuận với trẻ về thời gian sử dụng hợp lý, đồng thời khuyến khích các hoạt động vui chơi khác để bảo vệ đôi mắt.

8. Khám mắt định kỳ

Hãy đưa trẻ đi khám mắt định kỳ 6 tháng/lần tại các bệnh viện hoặc trung tâm mắt kính uy tín. Việc này giúp phát hiện sớm tật khúc xạ (nếu có), theo dõi tiến triển độ cận và can thiệp kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Cảnh báo: Những lầm tưởng tai hại về cận thị học đường ít ai nhận ra

Sai lầm trong nhận thức về cận thị học đường của nhiều phụ huynh đang âm thầm gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe mắt của trẻ.

• Trẻ chỉ bị cận thị khi học nhiều, đọc sách nhiều: Cận thị là do di truyền và yếu tố môi trường tác động, không phải do học tập hay đọc sách quá nhiều. Việc học tập và đọc sách đúng cách với ánh sáng đầy đủ còn có thể giúp bảo vệ mắt và phòng ngừa cận thị.
• Đeo kính cận sẽ khiến độ cận tăng nhanh: Kính cận chỉ giúp điều chỉnh tật khúc xạ, giúp trẻ nhìn rõ hơn. Việc đeo kính đúng độ và sử dụng kính đúng cách sẽ không làm độ cận tăng nhanh. Ngược lại, nếu không đeo kính hoặc đeo kính sai độ, trẻ sẽ phải nheo mắt nhiều hơn, dẫn đến điều tiết mắt quá mức và có thể khiến độ cận tăng nhanh hơn.
• Chỉ cần đeo kính khi nhìn xa, nhìn gần thì có thể không đeo: Khi bị cận, mắt cần điều tiết liên tục để nhìn rõ ở mọi khoảng cách. Việc không đeo kính thường xuyên sẽ khiến mắt phải điều tiết nhiều hơn, dẫn đến mỏi mắt, nhức đầu và có thể khiến độ cận tăng nhanh hơn.
• Chỉ có trẻ em mới bị cận thị: Cận thị có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở trẻ em trong độ tuổi học đường. Do đó, việc đo mắt cận định kỳ là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh cận thị.
• Trẻ cận thị nhẹ không cần đeo kính: Cận thị dù ở độ nhẹ cũng cần điều chỉnh bằng kính để giúp mắt nhìn rõ và phát triển bình thường. Việc không đeo kính có thể khiến mắt tăng độ nhanh hơn.

Bảo vệ đôi mắt cho con là một hành trình dài cần sự kiên trì, kiến thức và tình yêu thương của cha mẹ. Đừng để sự thiếu hiểu biết và những thói quen xấu đánh cắp đi tương lai tươi sáng của con.Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho Quý phụ huynh những thông tin hữu ích. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào hoặc cần tư vấn chuyên sâu về sức khỏe thị lực cho cả gia đình, đừng ngần ngại liên hệ với đội ngũ chuyên gia của Kính Hải Triều. Chúng tôi luôn sẵn lòng đồng hành cùng bạn trên hành trình chăm sóc “cửa sổ tâm hồn”.

Trà My