Đeo kính cận có bị lồi mắt không? Giải đáp từ chuyên gia

Có một sự thật: 1,25 tỷ người đang đeo kính cận, nhưng hơn 60% trong số họ vẫn tin rằng kính làm mắt lồi. Vậy đeo kính cận có thực sự gây lồi mắt? Câu trả lời sẽ khiến bạn bất ngờ.

MỤC LỤC › Đeo kính cận có bị lồi mắt không? Nguyên nhân gây lồi mắt 1. Giải đáp: Đeo kính cận có bị lồi mắt không? 2. Ngược lại: Bị cận không đeo kính có bị lồi mắt không? 3. 6 Nguyên nhân y khoa chính thực sự gây lồi mắt › Tại sao đeo kính cận nhìn vật bị lồi hoặc méo hình? › Cách hạn chế và phòng tránh lồi mắt ở người cận thị 1. Thói quen sinh hoạt giúp tránh mắt lồi do cận 2. Đeo kính cận đúng cách để giảm áp lực cho mắt 3. Chăm sóc và bảo vệ mắt › Các câu hỏi liên quan tới việc lồi mắt ở người cận 1. Tại sao có người đeo kính cận nhiều năm mà mắt không lồi, có người lại bị? 2. Nếu mắt đã có dấu hiệu lồi, còn đeo kính tiếp tục thì có làm nặng thêm không? 3. Các biện pháp kiểm soát tiến triển cận thị có giúp mắt hết lồi không?

Đeo kính cận có bị lồi mắt không? Nguyên nhân gây lồi mắt

Một niềm tin sai lệch phổ biến khi cho rằng đeo kính cận làm lồi mắt, từ đó tháo kính và ít sử dụng với mong muốn thẩm mỹ hơn. Tuy nhiên sự thật có như thế không?

1. Giải đáp: Đeo kính cận có bị lồi mắt không?

Khẳng định từ các chuyên gia: Đeo kính cận ĐÚNG ĐỘ hoàn toàn KHÔNG gây lồi mắt.

• Bản chất của kính cận: Kính cận là một thấu kính phân kỳ, có vai trò điều chỉnh tật khúc xạ. Nó giúp ánh sáng hội tụ chính xác trên võng mạc, cho phép người cận thị nhìn rõ các vật ở xa.
• Kính cận không thay đổi cấu trúc mắt: Kính chỉ là một công cụ hỗ trợ thị lực đặt bên ngoài, không tác động vật lý hay làm thay đổi hình dạng, cấu trúc của nhãn cầu.

Sự nhầm lẫn thường xuất phát từ việc những người bị cận thị nặng (bệnh lý), thường trên 6 Diop, có trục nhãn cầu dài hơn bình thường. Khi trục mắt dài ra, nó sẽ đẩy nhãn cầu về phía trước, tạo cảm giác lồi. Đây là triệu chứng của bệnh cận thị nặng, không phải do việc đeo kính.

2. Ngược lại: Bị cận không đeo kính có bị lồi mắt không?

Câu trả lời là CÓ THỂ GIÁN TIẾP làm tình trạng lồi mắt nặng hơn.

Khi bị cận không đeo kính, mắt phải liên tục điều tiết, cố gắng “rướn” để nhìn rõ. Tình trạng này gây ra:

• Mỏi và nhức mắt: Căng thẳng thị giác mãn tính.
• Độ cận tăng nhanh: Làm việc quá sức, kích thích trục nhãn cầu tiếp tục dài ra để thích nghi.
• Nguy cơ lồi mắt cao hơn: Khi cận thị tiến triển nặng, trục nhãn cầu càng dài, mắt sẽ càng có xu hướng lồi ra.

Vì vậy, việc không đeo kính hoặc đeo sai độ mới là yếu tố làm tăng tốc độ tiến triển của cận thị, gián tiếp góp phần làm mắt lồi hơn.

3. 6 Nguyên nhân y khoa chính thực sự gây lồi mắt

Lồi mắt (hay còn gọi là proptosis) là một triệu chứng y khoa, không phải do kính cận. Các nguyên nhân hàng đầu bao gồm:

3.1. Bệnh Basedow (Cường giáp)

Bệnh Basedow là nguyên nhân phổ biến nhất gây lồi mắt. Đây là một bệnh lý tự miễn dịch, trong đó hệ miễn dịch tấn công tuyến giáp và mô xung quanh mắt. Điều này dẫn đến viêm, phù nề và khiến nhãn cầu bị đẩy ra ngoài. 

Theo một nghiên cứu tổng hợp từ 57 bài báo, tỷ lệ mắc bệnh mắt tuyến giáp (Thyroid Eye Disease – TED) ở Đông Nam Á là khoảng 35%. Bệnh lý này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây các vấn đề nghiêm trọng về thị lực nếu không được điều trị kịp thời .

3.2. Khối u trong hốc mắt

Các khối u (lành tính hoặc ác tính) phát triển phía sau mắt, chẳng hạn như u nguyên bào thần kinh, u lympho, hoặc các khối u di căn từ bộ phận khác của cơ thể, chèn ép và đẩy nhãn cầu, từ đó gây lồi mắt. 

Tỷ lệ mắc các khối u trong hốc mắt không cao, nhưng chúng có thể đe dọa đến sức khỏe nếu phát hiện muộn. Một nghiên cứu tại Việt Nam đã ghi nhận 247 trường hợp u hốc mắt, trong đó có 139 ca phẫu thuật và 4 ca sinh thiết.

3.3. Viêm mô tế bào hốc mắt

Viêm mô tế bào hốc mắt là một dạng nhiễm trùng các mô xung quanh mắt, có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn. Tình trạng này gây sưng, viêm và có thể dẫn đến lồi mắt nếu không điều trị kịp thời. 

Theo một nghiên cứu tại Việt Nam, viêm mô tế bào hốc mắt là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây lồi mắt. Viêm nhiễm này thường xuất phát từ các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp hoặc các vết thương vùng mắt.

3.4. Chấn thương vùng mắt

Chấn thương vùng mắt hoặc mặt, bao gồm các va đập mạnh hay tai nạn, có thể gây tràn khí trong hốc mắt hoặc rò động mạch cảnh xoang hang, dẫn đến lồi mắt. Đây là nguyên nhân phổ biến trong các trường hợp chấn thương ở trẻ em, đặc biệt là ở những khu vực nông thôn, nơi tai nạn xảy ra thường xuyên.

3.5. Cận thị nặng

Cận thị nặng (từ 6 độ trở lên) có thể làm trục nhãn cầu dài hơn hoặc hốc mắt hẹp hơn, góp phần tạo ra tình trạng lồi mắt. Nghiên cứu nhãn khoa tại Việt Nam cho biết rằng tỷ lệ cận thị ở học sinh đã tăng từ 32,7% lên 56,3% trong vòng ba năm (2023 – 2025), cho thấy mức độ gia tăng đáng kể của tình trạng này. Đặc biệt, khi độ cận thị cao, nhãn cầu có xu hướng bị kéo dài và có thể làm thay đổi cấu trúc của mắt, dẫn đến lồi mắt.

Hình 3: 

Cận thị nặng cũng là một trong những nguyên nhân chính gây lồi mắt

3.6. Các nguyên nhân khác:

• Cấu trúc hốc mắt và mặt bất thường: Những dị dạng bẩm sinh về cấu trúc mắt hoặc mặt có thể dẫn đến tình trạng lồi mắt.
• Di truyền: Yếu tố di truyền có thể đóng vai trò quan trọng trong việc gây lồi mắt, đặc biệt là ở trẻ em.
• Bệnh lý mô liên kết: Các bệnh như sarcoidosis, ảnh hưởng đến các mô quanh mắt, có thể dẫn đến tình trạng lồi mắt.

Tại sao đeo kính cận nhìn vật bị lồi hoặc méo hình?

Hiện tượng đeo kính cận nhìn vật bị lồi (hay méo hình, biến dạng) không có nghĩa là mắt bạn bị lồi. Đây là một vấn đề về quang học hoặc sự thích nghi của mắt, thường do các nguyên nhân sau:

1. Đeo kính không đúng độ cận:

• Độ cận cao hơn thực tế: Khi kính có độ cận cao hơn mức thực tế, mắt sẽ phải điều tiết quá mức để nhìn rõ, gây áp lực lên nhãn cầu. Điều này có thể làm tăng độ cận nhanh hơn và khiến mắt có thể bị lồi.
• Độ cận thấp hơn thực tế: Nếu kính có độ cận thấp hơn mức thực tế, mắt sẽ phải điều tiết nhiều hơn, gây mỏi mắt và làm tăng nguy cơ lồi mắt.

2. Đeo kính sai tầm mắt:

• Sai tâm kính (PD): Tâm của tròng kính không trùng khớp với tâm của đồng tử (con ngươi) gây ra hiện tượng quang sai, làm hình ảnh bị biến dạng, đặc biệt là ở vùng ven.
• Đeo kính trễ nải: Khi kính trễ xuống sống mũi, bạn có thói quen ngước nhìn qua phần rìa trên của kính, gây méo hình và lâu ngày làm chùng mí mắt.

3. Lạm dụng đeo kính: 

Việc lạm dụng đeo kính, đặc biệt là ở những người có độ cận thị nhẹ (thường dưới -1.50 Diop), được xem là một yếu tố gián tiếp có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mắt lồi. Vấn đề cốt lõi nằm ở sự điều tiết của mắt. 

Về bản chất, người cận nhẹ có thể nhìn rõ các vật ở cự ly gần (như đọc sách, dùng điện thoại) mà không cần đeo kính; mắt họ lúc này đang ở trạng thái thư giãn tự nhiên. Nếu họ vẫn đeo kính cận (vốn được thiết kế để nhìn xa) khi làm việc gần, cơ thể mi của mắt sẽ bị buộc phải co lại và điều tiết liên tục để duy trì sự sắc nét. Từ đó, gây áp lực lên mắt và gián tiếp khiến cận thị nặng hơn, mắt có thể bị lồi ra.

Cách hạn chế và phòng tránh lồi mắt ở người cận thị

Sau khi giải đáp được thắc mắc liệu đeo kính cận có bị lồi mắt không, chúng ta hiểu rằng nguyên nhân thực sự thường đến từ cận thị nặng hoặc các bệnh lý nền. May mắn là chúng ta hoàn toàn có thể chủ động can thiệp để làm chậm quá trình này. Cùng Kính Hải Triều tìm hiểu qua những phương pháp dưới đây.

1. Thói quen sinh hoạt giúp tránh mắt lồi do cận

Ngủ đủ giấc:

• Ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm giúp mắt phục hồi và giảm căng thẳng. Viện Nhãn khoa Hoa Kỳ chứng minh: ngủ đủ giảm 30% triệu chứng mỏi mắt trong 6 tuần, đồng thời hạn chế nguy cơ lồi do cận nặng.
• Ngủ đủ giấc cũng giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề nghiêm trọng hơn liên quan đến mắt, bao gồm lồi mắt do cận thị.
• Ghi nhớ: Xây dựng thói quen ngủ đều đặn mỗi ngày từ 7-8 tiếng, tránh sử dụng thiết bị điện tử ít nhất 30 phút trước khi đi ngủ để giảm căng thẳng cho mắt.

Không hút thuốc lá

• Hút thuốc lá không chỉ gây hại cho sức khỏe tổng thể mà còn có tác động xấu đến mắt, làm tình trạng lồi mắt nặng hơn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc hút thuốc có thể làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh mắt liên quan đến cận thị và các bệnh lý về tuyến giáp, góp phần làm tăng sự xuất hiện của lồi mắt. 
• Theo một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y học Anh (BMJ), những người hút thuốc có nguy cơ mắc các vấn đề về mắt gấp đôi so với người không hút thuốc.
• Ghi nhớ: Nếu bạn là người hút thuốc, hãy lên kế hoạch cai thuốc với sự hỗ trợ của bác sĩ hoặc các chương trình hỗ trợ cai thuốc để giảm thiểu tác hại đến mắt.

Vệ sinh mắt đúng cách

• Vệ sinh mắt thường xuyên là một trong những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa nhiễm trùng mắt, một trong những nguyên nhân có thể gây lồi mắt. Việc rửa tay thường xuyên và tránh dụi mắt sẽ giúp hạn chế vi khuẩn xâm nhập vào mắt. Thực hiện thói quen này giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng dẫn đến viêm mô tế bào hốc mắt, một nguyên nhân phổ biến gây lồi mắt.
• Ghi nhớ: Rửa tay sạch sẽ trước khi chạm vào mắt, sử dụng khăn sạch để lau mắt và thay đổi thường xuyên kính áp tròng nếu bạn sử dụng chúng.

2. Đeo kính cận đúng cách để giảm áp lực cho mắt

Đeo kính đúng độ:

• Theo một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc đeo kính đúng độ giúp giảm tới 50% các triệu chứng mỏi mắt và đau đầu, đồng thời giúp bảo vệ mắt khỏi các tổn thương lâu dài do cận thị.
• Ghi nhớ: Sau khi mua kính mới, bạn hãy thực hiện đo mắt định kỳ, đặc biệt khi có sự thay đổi về thị lực hoặc có cảm giác mỏi mắt. Đảm bảo rằng bạn luôn sử dụng kính đúng độ và thay kính khi có sự thay đổi về độ cận.

Đeo kính đúng tâm mắt:

• Tâm mắt (PD – Pupillary Distance) là khoảng cách giữa hai con ngươi. Khi tâm kính trùng với tâm đồng tử, ánh sáng đi qua đúng trục quang học, giảm quang sai và méo hình. Nếu PD sai lệch, mắt phải điều tiết bù trừ, gây mỏi và tăng độ cận.
• Ghi nhớ: Yêu cầu nhân viên đo PD chính xác và điều chỉnh gọng sao cho tròng kính nằm ngay trước mắt, không bị trượt xuống sống mũi.

Tần suất đeo kính:

Tần suất đeo kính cần được cân nhắc dựa trên mức độ cận thị và các hoạt động hàng ngày:

• Mức độ cận nhẹ (không quá -1.00 Diop): Nếu bạn có độ cận nhẹ, không cần đeo kính liên tục. Chỉ nên đeo khi cần thiết, ví dụ khi đọc sách, lái xe, hoặc làm việc với các thiết bị điện tử. Việc đeo kính liên tục không cần thiết có thể làm giảm cơ hội cho mắt nghỉ ngơi.
• Mức độ cận cao (hơn -1.00 Diop): Đối với những người có độ cận cao, việc đeo kính nên được thực hiện thường xuyên để bảo vệ mắt và giảm áp lực lên các cơ mắt. Đeo kính liên tục giúp bạn duy trì thị lực ổn định và ngăn ngừa các vấn đề thị giác do cận thị gây ra.
• Trong cuộc sống hàng ngày: Nếu công việc không đòi hỏi bạn phải nhìn rõ từ xa hoặc sử dụng các thiết bị điện tử, bạn có thể cho mắt nghỉ ngơi mà không cần đeo kính. Tuy nhiên, khi tham gia các hoạt động như lái xe hoặc tham gia các cuộc họp, bạn nên đeo kính để bảo vệ mắt và cải thiện khả năng nhìn rõ.
• Khi làm việc lâu với máy tính: Việc đeo kính trong suốt thời gian làm việc với máy tính là rất cần thiết. Kính giúp giảm bớt gánh nặng cho mắt, bảo vệ mắt khỏi các tổn thương như mỏi mắt, khô mắt và các vấn đề khác liên quan đến việc sử dụng thiết bị điện tử trong thời gian dài.

3. Chăm sóc và bảo vệ mắt

Việc chăm sóc và bảo vệ mắt không chỉ giúp ngăn ngừa tình trạng này mà còn giúp duy trì thị lực khỏe mạnh lâu dài. Dưới đây là những lời khuyên và lộ trình cụ thể để giúp bạn bảo vệ đôi mắt và giảm thiểu nguy cơ lồi mắt.

Giữ mắt đủ độ ẩm

• Một trong những nguyên nhân gây mỏi mắt và khô mắt là môi trường làm việc khô hoặc khi bạn phải làm việc lâu với các thiết bị điện tử. Mắt khô không chỉ khiến bạn cảm thấy khó chịu mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về mắt, bao gồm tình trạng lồi mắt.
• Ghi nhớ: Để duy trì độ ẩm cho mắt, bạn nên sử dụng thuốc nhỏ mắt hoặc nước mắt nhân tạo để giảm cảm giác khô và làm dịu mắt. Nếu bạn làm việc trong môi trường có điều hòa, hãy sử dụng thuốc nhỏ mắt mỗi 2-3 giờ. Ngoài ra, đừng quên nhấp nháy mắt thường xuyên để kích thích tuyến lệ, giúp dưỡng ẩm cho mắt.

Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ sức khỏe mắt

• Việc bổ sung các dưỡng chất quan trọng như vitamin A, C, E và kẽm vào chế độ ăn uống là một phần quan trọng để bảo vệ mắt khỏi những tổn thương. Những dưỡng chất này có tác dụng bảo vệ võng mạc và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến mắt, đặc biệt là ở những người có nguy cơ lồi mắt cao do bệnh tuyến giáp hoặc cận thị.
• Ghi nhớ: Bạn nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin A (cà rốt, rau xanh), vitamin C (cam, ớt chuông), vitamin E (hạt hạnh nhân, quả bơ) và kẽm (hải sản, thịt đỏ). Ngoài ra, các thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá ngừ cũng rất tốt cho sức khỏe mắt.

Ánh sáng và môi trường làm việc

• Ánh sáng không đủ hoặc quá mạnh có thể khiến mắt mệt mỏi và tăng nguy cơ mắc các vấn đề về mắt, bao gồm lồi mắt. Điều chỉnh môi trường làm việc sao cho phù hợp với nhu cầu của mắt là rất quan trọng, đặc biệt nếu bạn làm việc lâu với máy tính.
• Ghi nhớ: Đảm bảo ánh sáng nơi làm việc vừa đủ, tránh ánh sáng quá yếu hoặc quá chói. Khi làm việc với máy tính, hãy điều chỉnh độ sáng của màn hình sao cho vừa phải và tránh ánh sáng trực tiếp chiếu vào mắt.

Thư giãn mắt – Quy tắc 20-20-20

• Nếu bạn phải làm việc lâu trên máy tính hoặc đọc sách, điều quan trọng là cho mắt nghỉ ngơi thường xuyên. Quy tắc 20-20-20 giúp giảm mỏi mắt và giảm áp lực cho mắt, ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng như lồi mắt.
• Ghi nhớ: Khi bạn làm việc trên máy tính, hãy đặt một nhắc nhở mỗi 20 phút để nhìn ra ngoài cửa sổ hoặc ra xa khoảng 6 mét để mắt được nghỉ ngơi. Điều này không chỉ giảm mỏi mắt mà còn giúp bạn duy trì sự tập trung hiệu quả.

Các câu hỏi liên quan tới việc lồi mắt ở người cận

Mặc dù đã hiểu rõ nguyên nhân và các biện pháp phòng ngừa, nhiều người vẫn còn những thắc mắc cụ thể xoay quanh tình trạng lồi mắt và việc đeo kính. Dưới đây là phần giải đáp chi tiết cho các câu hỏi thường gặp nhất.

1. Tại sao có người đeo kính cận nhiều năm mà mắt không lồi, có người lại bị?

Việc có lồi mắt hay không không liên quan trực tiếp đến việc đeo kính, mà là do sự thay đổi cấu trúc trục nhãn cầu gây ra bởi cận thị tiến triển. Những người đeo kính nhưng mắt không lồi có thể là do độ cận không quá cao, hoặc tình trạng cận thị của họ không làm trục nhãn cầu dài ra nhiều. Ngược lại, người đeo kính bị lồi mắt thường do cận thị nặng và sự thay đổi của trục nhãn cầu, chứ không phải do đeo kính. 

2. Nếu mắt đã có dấu hiệu lồi, còn đeo kính tiếp tục thì có làm nặng thêm không?

Việc đeo kính đúng độ không làm mắt bị lồi thêm, mắt lồi do cận thị là sự thay đổi cấu trúc trục nhãn cầu chứ không phải do kính gây ra. Tuy nhiên, nếu đeo kính không đúng cách, sai độ hoặc không phù hợp, có thể gây mỏi mắt, tăng độ hoặc làm các bệnh lý về mắt tiến triển nặng hơn, trong đó có lồi mắt. Do đó, nếu có dấu hiệu lồi mắt, bạn cần đi khám chuyên khoa Mắt để tìm nguyên nhân và được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp. 

3. Các biện pháp kiểm soát tiến triển cận thị có giúp mắt hết lồi không?

Các biện pháp kiểm soát tiến triển cận thị không giúp mắt hết lồi vì lồi mắt do cận thị nặng là tình trạng cấu trúc trục nhãn cầu dài ra, không thể đảo ngược. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát cận thị như Ortho-K, kính gọng đặc biệt, atropin liều thấp sẽ làm chậm quá trình dài trục nhãn cầu, giúp mắt bớt lồi hơn theo thời gian, cùng với các phương pháp như massage, tập thể dục cho mắt để giảm mỏi mắt và tình trạng sưng mắt. 

Tóm lại, đeo kính cận đúng độ hoàn toàn không gây lồi mắt. Nguyên nhân thực sự nằm ở cận thị nặng (trục nhãn cầu dài) hoặc các bệnh lý như Basedow, u hốc mắt. Để bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh, hãy đeo kính đúng cách, khám mắt định kỳ và thực hiện các biện pháp kiểm soát cận thị kịp thời.

Nếu bạn lo lắng về tình trạng mắt của mình, hãy đến Kính Hải Triều để được đo mắt miễn phí và tư vấn chuyên sâu từ các chuyên gia nhãn khoa.

Đại Thắng