Thuốc nhỏ mắt giảm độ cận: Thực hư và cơ chế hoạt động

Trong những năm gần đây, “thuốc nhỏ mắt giảm độ cận” trở thành cụm từ được tìm kiếm nhiều, đặc biệt là với các bậc phụ huynh có con nhỏ bị cận thị. Liệu đây có thực sự là “cứu tinh” giúp giảm bớt gánh nặng kính cận, hay chỉ là lời quảng cáo thổi phồng?

MỤC LỤC › Thực hư về thuốc nhỏ mắt giảm độ cận: Hiệu quả hay chỉ là chiêu trò? › Giải mã cơ chế hoạt động của thuốc nhỏ mắt giảm độ cận › Các loại thuốc nhỏ mắt hỗ trợ người cận thị 1. Atropine liều thấp 2. Thuốc chứa Vitamin và dưỡng chất › Một số điều cần phải lưu ý khi sử dụng thuốc nhỏ mắt cho mắt cận 1. Tiêu chí lựa chọn thuốc nhỏ mắt cho người bị cận thị 2. Cách dùng thuốc nhỏ mắt cho mắt cận › Những câu hỏi phổ biến xoay quanh thuốc nhỏ mắt giảm độ cận 1. Sử dụng thuốc nhỏ mắt lâu dài có gây hại cho mắt không? 2. Có cần đơn thuốc của bác sĩ mới mua được không? 3. Trẻ mấy tuổi có thể bắt đầu dùng thuốc nhỏ mắt?

Thực hư về thuốc nhỏ mắt giảm độ cận: Hiệu quả hay chỉ là chiêu trò?

Thuốc nhỏ mắt giảm độ cận thị không phải là “thần dược” giúp phục hồi thị lực như nhiều lời quảng cáo thổi phồng.Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Đại học Quốc gia Singapore, sử dụng atropine liều thấp (0.01%) có thể làm chậm tiến trình tăng độ cận ở trẻ em từ 50–60%. Đây là kết quả từ nghiên cứu kéo dài 2 năm trên hơn 400 trẻ em châu Á, nơi có tỷ lệ cận thị cao nhất thế giới.

Các chuyên gia nhãn khoa cũng cảnh báo: Thuốc nhỏ mắt không thể đảo ngược độ cận đã hình thành. Thay vào đó, nó đóng vai trò hỗ trợ kiểm soát sự tiến triển của cận thị, đặc biệt trong giai đoạn phát triển thị lực ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Giải mã cơ chế hoạt động của thuốc nhỏ mắt giảm độ cận

Hiểu rõ cơ chế giúp chúng ta phân biệt đâu là thông tin khoa học, đâu là chiêu trò quảng cáo.

Các loại thuốc nhỏ mắt nghiên cứu trên bệnh nhân cận thị thường hoạt động theo 2 hướng:

• Điều chỉnh phản xạ điều tiết: Atropine làm giãn đồng tử và giảm co thắt cơ thể mi, từ đó giảm áp lực điều tiết mắt – yếu tố góp phần khiến cận tiến triển.
• Bổ sung dưỡng chất: Một số thuốc chứa vitamin A, C, E, lutein, zeaxanthin hoặc Omega-3 giúp nuôi dưỡng võng mạc, củng cố sức khỏe mắt, tuy không trực tiếp giảm độ cận nhưng hạn chế mỏi mắt, khô mắt.

Các loại thuốc nhỏ mắt hỗ trợ người cận thị

Trên thị trường hiện nay có nhiều loại thuốc nhỏ mắt dành cho người cận thị, nhưng chúng được chia thành hai nhóm chính với mục đích sử dụng hoàn toàn khác nhau.

1. Atropine liều thấp

Đây là hoạt chất duy nhất tính đến nay được khoa học chứng minh có hiệu quả rõ rệt trong việc kiểm soát tiến triển cận thị ở trẻ em.

• Cơ chế: Atropine liều thấp (thường là 0.01%, 0.025% hoặc 0.05%) hoạt động bằng cách tác động lên các thụ thể muscarinic trong mắt. Mặc dù cơ chế chính xác vẫn đang được nghiên cứu sâu hơn, các nhà khoa học tin rằng nó giúp làm chậm quá trình tái cấu trúc và giãn dài của củng mạc.
• Dẫn chứng khoa học: Các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn và uy tín như ATOM (Atropine for the Treatment of Myopia) và LAMP (Low-Concentration Atropine for Myopia Progression) đã chỉ ra rằng việc sử dụng Atropine liều thấp hàng ngày có thể làm chậm quá trình tăng độ cận từ 50-60% ở trẻ em so với nhóm không sử dụng.
• Lưu ý quan trọng: Atropine là thuốc kê đơn, việc sử dụng bắt buộc phải có sự thăm khám, chỉ định và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ nhãn khoa. Tự ý sử dụng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn như nhìn mờ, chói sáng, hoặc dị ứng.

2. Thuốc chứa Vitamin và dưỡng chất

Nhóm thuốc này phổ biến hơn và có thể mua không cần kê đơn. Chúng không có tác dụng kiểm soát độ cận mà chủ yếu đóng vai trò hỗ trợ sức khỏe mắt.

• Mục đích: Cung cấp các vitamin (như Vitamin E, B6, B12) và các dưỡng chất cần thiết (như Lutein, Zeaxanthin, Chondroitin Sulfate) để giảm các triệu chứng mỏi mắt, khô mắt, cải thiện điều tiết và bảo vệ mắt khỏi tác hại của ánh sáng xanh.
• Đối tượng: Người bị cận thị thường phải làm việc nhiều với máy tính, điện thoại, dễ bị mỏi mắt, khô mắt. Các loại thuốc này giúp mang lại cảm giác dễ chịu, tăng cường “sức đề kháng” cho đôi mắt, giúp mắt khỏe mạnh hơn trong điều kiện làm việc căng thẳng.

Một số điều cần phải lưu ý khi sử dụng thuốc nhỏ mắt cho mắt cận

Việc sử dụng thuốc nhỏ mắt không đơn thuần là nhỏ vài giọt mỗi ngày. Để đạt hiệu quả và tránh rủi ro, người dùng cần nắm rõ các nguyên tắc cơ bản.

1. Tiêu chí lựa chọn thuốc nhỏ mắt cho người bị cận thị

• Tham vấn ý kiến chuyên gia: Luôn hỏi ý kiến bác sĩ nhãn khoa hoặc dược sĩ trước khi quyết định sử dụng bất kỳ loại thuốc nhỏ mắt nào, đặc biệt là các loại thuốc điều trị.
• Kiểm tra hạn sử dụng: Luôn kiểm tra kỹ hạn sử dụng trên bao bì và tuân thủ khuyến nghị về thời gian sử dụng sau khi mở nắp (thường là 15-30 ngày).
• Đúng với tình trạng mắt: Lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bạn: bạn cần thuốc để giảm khô mỏi, hay cần thuốc để kiểm soát độ cận theo chỉ định của bác sĩ?
• Phù hợp độ tuổi: Một số loại thuốc chỉ dành cho trẻ em hoặc người trưởng thành, cần đọc kỹ hướng dẫn.
• Có chứng nhận y tế rõ ràng (FDA, CE hoặc Bộ Y tế)
• Thành phần an toàn: Tránh các loại thuốc có chứa chất bảo quản như benzalkonium chloride (BAK), vì nó có thể gây kích ứng và tổn thương bề mặt nhãn cầu nếu sử dụng lâu dài.

2. Cách dùng thuốc nhỏ mắt cho mắt cận

• Vệ sinh tay: Rửa tay thật sạch bằng xà phòng trước khi sử dụng.
• Tư thế: Ngửa đầu ra sau, nhìn lên trần nhà.
• Thao tác: Dùng một tay kéo nhẹ mi dưới xuống để tạo thành một “túi” nhỏ. Tay còn lại cầm lọ thuốc, nhỏ 1-2 giọt vào “túi” vừa tạo.
• Tránh chạm trực tiếp: Tuyệt đối không để đầu lọ thuốc chạm vào mắt, mí mắt hay lông mi để tránh nhiễm khuẩn.
• Sau khi nhỏ: Nhắm mắt nhẹ nhàng trong khoảng 1-2 phút, dùng ngón tay ấn nhẹ vào góc trong của mắt (gần mũi) để giữ thuốc lại và ngăn không cho thuốc chảy xuống cổ họng.

Những câu hỏi phổ biến xoay quanh thuốc nhỏ mắt giảm độ cận

Chắc hẳn bạn vẫn còn nhiều thắc mắc về việc sử dụng thuốc nhỏ mắt cho người cận thị. Dưới đây là giải đáp cho những câu hỏi thường gặp nhất.

1. Sử dụng thuốc nhỏ mắt lâu dài có gây hại cho mắt không?

An toàn hay không phụ thuộc vào loại thuốc và cách sử dụng.

Nếu bạn dùng các loại thuốc nhỏ mắt hỗ trợ, chứa vitamin và dưỡng chất, không có chất bảo quản độc hại thì việc sử dụng thường xuyên theo hướng dẫn là khá an toàn.

Tuy nhiên, với các loại thuốc điều trị đặc trị như Atropine, bạn phải tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ của bác sĩ. Lạm dụng bất kỳ loại thuốc nào cũng có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn hoặc khiến mắt bị phụ thuộc.

Hãy luôn ưu tiên các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và tránh xa các loại thuốc nhỏ mắt không có thương hiệu. Đặc biệt, nếu thuốc có chứa các chất bảo quản mạnh, việc dùng lâu dài có thể gây kích ứng, khô mắt, thậm chí là tổn thương nghiêm trọng.

2. Có cần đơn thuốc của bác sĩ mới mua được không?

• BẮT BUỘC cần đơn thuốc đối với Atropine liều thấp và các loại thuốc điều trị khác.
• KHÔNG CẦN đơn thuốc đối với các loại thuốc nhỏ mắt bôi trơn, cung cấp vitamin thông thường. Tuy nhiên, việc tham vấn ý kiến chuyên gia vẫn được khuyến khích.

3. Trẻ mấy tuổi có thể bắt đầu dùng thuốc nhỏ mắt?

Đối với Atropine, bác sĩ thường chỉ định cho trẻ từ 5-6 tuổi trở lên, khi phát hiện có dấu hiệu cận thị tiến triển nhanh. 

Đối với các loại thuốc dưỡng mắt thông thường, có thể sử dụng cho trẻ khi có các triệu chứng mỏi mắt, nhưng tốt nhất nên hỏi ý kiến bác sĩ để chọn loại phù hợp với lứa tuổi.

Hy vọng bài viết từ Kính Hải Triều đã giúp bạn có cái nhìn toàn diện và khoa học hơn về thuốc nhỏ mắt giảm độ cận thị. Nếu bạn đang tìm kiếm giải pháp hỗ trợ thị lực, hãy cân nhắc kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến chuyên gia nhãn khoa trước khi sử dụng.

Trà My